رمان های جاویدان جهان - بابا لنگ دراز

بابا لنگ‌دراز مشهورترین اثر جین وبستر، از همان آغاز با استقبال خوانندگان- به خصوص جوانان- روبه‌رو شد. بسیاری از وقایع تلخ و شیرین این رمان براساس تجربه‌های تجربه‌های نویسنده‌اش در دبیرستان شبانه‌روزی و دانشکده شکل گرفته‌اندجین وبستر از بستگان مارک توین بود. او داستان‌نویسی را در دوران دانشجویی آغاز کرد. در سال آخر دانشکده با دو دوست دانشجو، از بیش‌تر شهرهای اروپا دیدن کرد تا پایان‌نامه‌اش را با نام فقر در ایتالیا کامل کند.

جین در چهل سالگی، پس از به دنیا آوردن دخترش، در اثر تب زایمان درگذشت.رمان «بابا لنگ دراز» در زمانی نوشته شد که نه تنها کتابی به‌­شدت فیمنیستی به حساب می­‌آمد، بلکه از نظر فرم نیز پیشتاز و نو محسوب می­‌شد. بابا لنگ دراز حکایت دختری یتیم است و همین انتخاب شخصیت در زمانه­‌ای که نوشته شده، آن را شاخص کرده است. زیرا علاوه ­بر آن­که قهرمان داستان یک دختر است، انتخاب او از طبقه فرودست، نوعی تابوشکنی به حساب می‌­آمده است. جین وبستر از طرفداران جنبش فیمنیست بود و ردپای این تفکر را می‌توان در آثارش و به­‌ویژه بابا لنگ دراز یافت.

بابا لنگ دراز در زمانه‌­ای نوشته شده که قهرمانان کتاب­‌ها همچنان از طبقه‌ی مرفه انتخاب می­‌شدند، زیرا قصه‌ی زندگی این قشر اهمیت داشته و می‌­توانسته تخیل خوانندگان را با اتصال به رویاهای باشکوه طبقه‌ی مرفه، تحت ­تأثیر قرار دهد. بنابراین جودی ابوت به­‌عنوان دختری فقیر، تفاوتی بزرگ با قهرمانان هم­‌نسلش دارد.جین وبستر چنان شجاعانه در این مسیر قدم برداشته که قهرمانش نه تنها فقیر است، بلکه جودی ابوتِ او، دختر بی­‌خانواده پرورشگاهی است که حتی اسمش را از روی سنگ قبر برایش انتخاب کرده‌­اند. دختری که چندان زیبا و دلربا نیست و با آداب و رفتارهای یک خانم متشخص در جامعه‌­ای که به‌­تازگی به مدرنیته گام نهاده، ناآشناست و علایق به ظاهر سبکسرانه، اما طبیعی و واقعی و بدون پرده­‌پوشی دارد.

جامعه‌­ای که همچنان درگیر القاب و عناوین و نژاد و شجره­‌نام‌چه خاندان­‌های بزرگ و معروف و مرفه است. نگاه فمنیستی جین وبسترالبته جین وبستر آگاهانه با آوردن شخصیتی به اسم «جولیا پندلتون» در کنار جودی ابوت، چنین رویکردی را به سخره می‌­گیرد و به آن می‌­تازد. اما برای حذر کردن از خط­‌کشی‌­های طبقاتی، بابا لنگ دراز را از همین خانواده انتخاب می­‌کند تا متذکر شود که چنین خاندان­‌هایی می‌­توانند رویکردی متفاوت نیز داشته باشند. ظاهر جودی ابوت نیز نشان از نقد شدید جین وبستر به ظاهرهای کلیش‌ه­ای زنانه در آن دوران دارد که باز هم از اندیشه‌­های فیمنیستی او نشأت می­‌گیرد. قائم به ذات بودن شخصیت جودی ابوت، بدون داشتن شجره‌­نامچه‌ی بلندبالا، نوعی تعلیم زنان و دختران است که بتوانند به «خود» متکی باشند و با همین «خود» واقعی و بدون پیشوند و پسوند، جایگاهشان را در جامعه تعیین و تثبیت کنند. جودی ابوت دختر کامل و رویایی‌­ای نیست، بلکه خطاها و اشتباهات فراوانی دارد و جین وبستر تلاش کرده که همه‌ی وجوه شخصیت زنانه را طبیعی و بدون شرم از بروزشان، معرفی کند. اما به هر حال نویسنده برای جودیِ داستانش یک منجی به اسم بابا لنگ دراز در نظر گرفته که او را از پرورشگاه بیرون می‌­کشد و به دانشگاه می­‌فرستد.

کسی که چندان میانه‌ی خوبی با دختران نداشته و پیش از آن فقط پسران پرورشگاه را به دانشگاه می­‌فرستاده که این خود نوعی نقد نویسنده به تبعیض میان زنان و مردان است. فرم و ساختار متفاوت بابا لنگ دراز تا پایان داستان همان­‌طور که از چشم جودی ابوت پنهان است، از چشم خواننده نیز پنهان می­‌ماند و وجود اسرارآمیزش فاش نمی‌­شود. این یعنی فاصله گرفتن از نظرگاه دانای کل که باز هم در زمانه خودش نوعی پیشتازی در فرم نوشتن محسوب می­‌شده است. یعنی خواننده همان­‌قدر از بابا لنگ دراز می‌­داند که جودیِ داستان می­‌داند و تنها می­‌تواند با زاویه دید قهرمان داستان پیش برود.

اما بابا لنگ دراز در قالب و فرم نیز منحصر به فرد است؛ انتخاب شیوه‌ی نامه‌­نگاری برای داستان که روند پیشرفت داستان را به نامه­‌های جودی ابوت به بابا لنگ دراز محدود می­‌کند. راوی نامه­‌هایی را به مخاطبی خاموش می‌­نویسد. مخاطبی که هیچ اطلاعاتی از آن به خواننده نمی‌­دهد، جز آن­که او مردی پولدار و احتمالا بلندقد و خیّر است. اگر چه خواننده هیچ چیزی درباره بابا لنگ دراز نمی‌­داند، اما این شخصیت غایب و بی­‌نشانه، یکی از شخصیت­‌های محوری داستان را می‌­سازد که گاه سایه مقتدر پدرانه‌­اش شکسته می­‌شود تا باز هم نقدی باشد بر حاکمیت پدرسالاری.

بابا لنگ دراز را محسن سلیمانی ترجمه و نشر افق آن را در رده‌ی کتاب­‌های عاشقانه‌­های کلاسیک منتشر کرده است.

افسانه فرقدانی